Oorsprong | l'origine

De oorsprong                                                         retour home

Het instrument Orgue de Barbarie bestaat al honderden jaren en gaat terug tot in de Middeleeuwen. Rondtrekkende muzikanten zijn van alle tijden. De straatmuzikanten hadden allerlei draagbare instrumenten. De allereerste draaiorgels waren mechanische instrumenten op basis van een cilinder met uitstekende pinnetjes. Op die cilinder stonden maar enkele liedjes. De muzikanten speelden daarom overal dezelfde deuntjes.  In de XIXe eeuw, in de tijd van de industrialisatie, ontstonden de eerste orgels die kartonnen of papieren rollen konden lezen. Deze techniek is ontstaan uit de techniek van de ponskaarten die de weefmachines aanstuurden, in Italië. Het Orgue de Barbarie van Xandra Storm is gebaseerd op die techniek van die eind XIX eeuwse instrumenten. Het draaiorgel heeft een mechanisme dat de ponsgaten in het kartonnen boek uitleest. De liedjes zitten niet meer in het instrument, maar in het orgelboek.

Over de vreemd aandoende naam "orgue de barbarie" bestaan allerlei mythes. Er is een verhaal over een verbastering van de naam van Giovanni Barberi, een bekende Italiaanse orgelbouwer uit de XVIIIe eeuw. Men sprak over de orgels van Barberi. Helaas weet niemand of die orgelbouwer echt bestaan heeft.  Een andere verklaring voor de gekke naam zou zijn dat er vroeger in Parijs veel buitenlandse orgeldraaiers waren die slecht Frans spraken, die "barbares" waren, in de betekenis van "buitenlands". De Parijzenaars zouden de orgels daarom "orgues de barbarie" zijn gaan noemen. Niemand die het precies weet. 

De dichter Jacques Prévert heeft een gedicht over l'Orgue de Barbarie geschreven, op muziek gezet door Joseph Kosma. In dit gedicht speelt hij met de dubbelzinnigheid van de naam. Ook Edith Piaf heeft het instrument bezongen (les Orgues de Barbarie). Er zijn in Frankrijk regelmatig kleine festivals waarbij het Orgue de Barbarie centraal staat en er op iedere straathoek muziek gemaakt wordt.  

De Franse orgeldraaiers hebben van oudsher een traditie van meezingen met het orgel. Was het vroeger een beroep, nu draaien de meeste tourneurs in hun vrije tijd. Xandra Storm gaat regelmatig naar Frankrijk om daar te draaien en te zingen en vooral ook om met de mensen op straat samen te zingen. De Franse orgelman is veelal een straatzanger, die zichzelf begeleidt met het orgel. Het zingen staat voorop. Het Franse chanson leeft op deze manier voort op straat. 
Share by: